Szampany

Szampan (z francuskiego Champagne) to najbardziej znany i najwyżej ceniony rodzaj wina musującego. Szampan to dziedzictwo narodowe Francji. Jak powszechnie wiadomo, oryginalne Szampany pochodzą wyłącznie z francuskiej Szampanii, znajdującej się w północno-wschodniej części kraju. Nazwa trunku została prawnie zastrzeżona na początku XX wieku i od tej pory niezmiennie kojarzy się elegancją i najwyższą jakością. Przekonaj się, co jeszcze powinieneś wiedzieć o jedynych w swoim rodzaju winach musujących z Szampanii i sprawdź, jakie dobre Szampany w Lidlu możesz zarezerwować za pośrednictwem jego Winnicy!

Gdzie powstają Szampany?

Musujące trunki z Szampanii, które wyróżnia ekskluzywny charakter, pochodzą z pięciu historycznych okręgów (departamentów): Aube, Vallée de la Marne, Côte de Sézanne, Montagne de Reims i Côte des Blancs. Winiarska Szampania dzieli się dodatkowo na ponad 300 cru, specyficznych lokacji biorących najczęściej nazwę od pobliskiej wsi, z których każda zapewnia inne, niepowtarzalne warunki do uprawy winorośli. Wśród nich znajdują się liczne ekologiczne winnice. Dodatkowo chcąc odróżnić warunki wyjątkowe od bardzo dobrych i “przeciętnych” powołano sytem Échelle des Crus. Nazywając najlepsze winnice mianem premier cru i grand cru zróżnicowano w znacznym stopniu ceny uprawianych tam winogron. Czy wszystkie Szampany muszą pochodzić z Szampanii? Tak – ponieważ mówimy o granicach apelacji, czyli obszaru o zastrzeżonej i kontrolowanej nazwie, które oprócz historycznych obszarów Szampanii obejmują również kilka parceli w Île-de-France, regionie administracyjnie graniczącym z Szampanią. Rygorystyczne kryteria dotyczące produkcji trunków sprawiają, że klasyczne Szampany uchodzą za trunki drogie i trudno dostępne. Właśnie dlatego jednoznacznie kojarzą się ze splendorem i znawstwem.

Z których odmian winorośli powstaje Szampan?

Do produkcji Szampanów producenci wykorzystują najczęściej winogrona należące do rodziny Pinot, a więc przede wszystkim Pinot Meunier oraz Pinot Noir (odmiany ciemne), a także Chardonnay (odmiana biała). Mimo że dwa pierwsze wymienione szczepy dają czerwone owoce, można otrzymać z nich wina białe pod warunkiem, że nie dopuści się do kontaktu soków winnych ze skórką. Istnieją również inne odmiany wykorzystywane przez mistrzów winiarskich, co prawda na znacznie mniejszą skalę, do produkcji ekskluzywnych Szampanów – zaliczamy do nich m.in. Pinot Gris, Pinot Blanc, Arbanne czy Petit Meslier.

Na czym polega metoda produkcji Szampana?

Gdy chodzi o oryginalne Szampany francuskie, należy zaznaczyć, że większość tych trunków produkowana jest z win bazowych z kilku odmian winnych pochodzących z różnych parcel (często to ekologiczne parcele) i różnych roczników. Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku trunków rocznikowych, które z założenia otrzymywane są wyłącznie z win pochodzących z danego roku – najczęściej ze względu na wyjątkową jakość winogron.

Naturalna fermentacja i długie dojrzewanie Szampana

Mieszanie win bazowych odbywa się najczęściej na początku roku następującego po winobraniu, a proporcje wykorzystanych składników pozostają bezcennym sekretem producenta. Po uzyskaniu zadowalającej kompozycji trunki są przelewane do butelek (dodaje się do nich drożdże oraz odpowiednią porcję cukru), a te zamykane przy użyciu korków lub kapsli – rozpoczyna się proces wtórnej fermentacji a następnie dojrzewania na osadzie. W końcowej fazie dojrzewania butelki umieszcza się na specjalnych statywach, nachylone szyjkami do dołu, a w pomieszczeniu panuje stała temperatura w przedziale 3-5 st. C. Pracownicy każdego dnia nieznacznie przekręcają każdą z butelek, aby przyspieszyć przemieszczanie się osadu ze ścianek w kierunku korka.

Następnie przychodzi pora na usunięcie osadu z Szampana – szyjka butelki zostaje zamrożona w roztworze solanki, po to, by można było zastosować procedurę oczyszczenia.  Zamrożona porcja wina z szyjki butelki, wraz z osadem drożdżowym, zostaje wypchnięta z butelki na skutek działającego od środka ciśnienia CO2. Oczywiście w ten sposób dochodzi do utraty części trunku, dlatego powstałe braki uzupełnia się przy użyciu pozostawionego wcześniej wina bazowego z możliwą domieszką cukru (czynność ta znana jest jako „dosage”). To właśnie od dosage zależy, czy finalnie będziemy mieć do czynienia z Szampanem wytrawnym, półwytrawnym, Szampanem extra dry, półsłodkim czy Szampanem słodkim. Warto dodać, że każdy Szampan musi dojrzewać na osadzie przynajmniej 15 miesięcy. Najczęściej jednak leżakowanie w butelkach trwa 3 lata lub dłużej.

Proces produkcji szampana i metoda szampańska

To właśnie w trakcie butelkowej naturalnej fermentacji drożdże wytwarzają dwutlenek węgla, który nadaje winu właściwości musujące, a rozkład ich komórek podczas dojrzewania powoduje powstawanie wyjątkowych aromatów. Produkcję wina z Szampanii wyróżnia tzw. metoda szampańska – w odróżnieniu od win takich jak Prosecco powstających metodą Charmata (fermentacja przebiega w stalowej kadzi), klasyczne Szampany powstają metodą wtórnej fermentacji butelkowej. Bąbelki, którymi można cieszyć się podczas degustacji, powstają podczas uwalniania się dwutlenku węgla po otwarciu butelki. W skrócie – Szampany przechodzą podwójną fermentację, druga z nich to naturalna fermentacja zachodząca w butelce poddanej próbie czasu.

Dlaczego długie dojrzewanie butelkowe podnosi intensywność szampanów?

Szampan, który przez dłuższy czas dojrzewa w butelce, nabiera gładszej struktury i rozwija bukiet o kolejne cenne akcenty aromatyczne. Wszystko to dzięki rozkładowi drożdży odpowiadających za proces fermentacji. Bąbelki zawarte w Szampanie stają się drobniejsze, a wino po otwarciu pieni się z jeszcze większą elegancją. Długie dojrzewanie jest zatem procedurą bardzo wysoko cenioną przez miłośników tych eleganckich trunków!

Rodzaje Szampana

Zacznijmy od najbardziej podstawowej, uniwersalnej dla wszystkich win, klasyfikacji uwzględniającej zawartość cukru w trunku. Możemy zatem natrafić na Szampany brut zero lub extra brut (bardzo wytrawne), brut (wytrawne) extra-sec i sec (półwytrawne), demi-sec (półsłodkie) i doux (słodkie). Szampany półsłodkie czy Szampany słodkie są grupą o wiele skromniejszą od trunków wytrawnych, które stanowią lwią część produkcji tych ponadczasowych trunków.

Różnorodność Szampanów i ich klasyfikacja

Jak jednak ocenić klasę Szampana? Olbrzymie znaczenie mają tutaj panujące w danym mikroregionie warunki do wzrostu winorośli. Wina pochodzące z najlepszych winnic oznaczane są jako „grand cru”, olbrzymim wyróżnieniem dla producentów jest również przyznanie ich trunkom statusu „premier cru”. Oznaczenie AOC Champagne, Appellation d'Origine Contrôlée ( „kontrolowana nazwa pochodzenia”) to certyfikat apelacji, który przekonuje nas, że mamy do czynienia oryginalnym Szampanem. Jeśli zatem interesują nas Szampany – nazwy zawierające w sobie te oznaczenia powinny przykuć naszą uwagę.

Szampany, AOC Champagne, dzieli się także ze względu na wykorzystane do produkcji win bazowych szczepy. Dodatkowo, większość z nich powstaje ze zmieszania win pochodzących z różnych roczników (non-vintage), szczególnym zainteresowaniem cieszą się jednak Szampany rocznikowe (vintage, millésimé), powstające z winogron zebranych w trakcie jednych zbiorów. Gdy mowa o szczepach, warto wiedzieć, że wina otrzymane wyłącznie z odmian białych (np. Chardonnay) znane są jako „blanc de blanc”, te z odmian ciemnych - „blanc de noirs”, różowe z kolei – „rosé”. Szampany czerwone natomiast - nie są produkowane. Zgłębiając temat francuskich Szampanów – marki, które warto znać, czyli najbardziej prestiżowe Grandes Marques, to m.in. Veuve Clicquot, Moët & Chandon, Mumm, Collard-Picard, Pipper-Heidsieck, Gosset, Krug, Laurent-Perrier, Philipponnat, Pommery, Ruinart, Roederer czy Perrier-Jouët.

Szampan – właściwości aromatyczno-smakowe

Ze względu na swój niepowtarzalny smak i aromat ekskluzywne Szampany traktowane są jako synonim dobrego gustu koneserów. Trunki takie jak elegancki wytrawny Veuve Clicquot zachwycają złożonym bukietem, w którym dominują akcenty brzoskwini, mirabelki czy gruszki. Przyjemna kwasowość specjału podkreśla jego właściwości orzeźwiające. Moët& Chandon zwraca ponadto uwagę degustatora na jabłko, cytrusy, agrest czy jaśmin. Jeśli natomiast postanowimy zdegustować różowego Szampana Comte de Senneval – propozycję polecaną zwłaszcza dla koneserów uwielbiających Szampany kolorowe – z radością rozpoznamy suszone owoce, tarte jabłko, ciasto drożdżowe czy tort truskawkowy. Warto również dać szansę Szampanom w półsłodkim, a nawet słodkim wydaniu, takim jak Veuve Clicquot Rich Champagne, które zapewniają prawdziwą ucztę dla podniebienia dzięki nasyceniu cukrem w ramach procedury dosage. Bąbelkowe szaleństwo ma zatem wiele odsłon!

Do czego pasuje Szampan?

Szampany białe i Szampany kolorowe (tu mamy na myśli różowe) idealnie sprawdzają się w roli trunków na specjalne okazje – Szampany na wesele czy Szampany na sylwestra to niemalże we wszystkich przypadkach specjały, o których myślimy w pierwszej kolejności, planując przyjęcie. Szampany kojarzą się z ekskluzywnością i jak żadne inne wino nadają się do celebracji ważnych chwil. Wybierane bywają nie tylko na wspomnianego sylwestra, ale też wesela (Szampan jest wykorzystywany do wznoszenia toastów za nowożeńców), urodziny, rocznice i zawsze wtedy, gdy chcemy uczcić ważne sukcesy jak np. obronienie pracy magisterskiej czy awans w pracy.

Wyśmienite wina francuskie sprawdzają się oczywiście również jako aperitif, a także trunki, którymi jesteśmy w stanie podkreślić smak wyszukanych potraw. Wytrawne Szampany idealnie pasują do ryb i owoców morza, a także wytwornych potraw na bazie drobiu. Półsłodkie, jak np. G.H. Mumm, intrygujące Szampany z Lidla, idealnie współgrają również z niezbyt słodkimi deserami, sałatkami czy serami. Nie popełnimy także błędu, zestawiając trunki o różowej barwie ze świeżymi owocami. Niektóre Szampany w końcu, takie jak Moët&Chandon Ice – określany niekiedy, potocznie, jako Szampan brokatowy ze względu na piękne, złote refleksy – nadają się wręcz idealnie do podawania z lodem, pomarańczą, grejpfrutem, ananasem czy plasterkiem ogórka. Pamiętajmy, że niektóre z Szampanów są wręcz idealne do koktajli – takie jak wspomniany już Veuve Clicquot Rich Champagne. Serwowanie Szampana to zatem prawdziwa sztuka!

Serwowanie i schładzanie Szampana

Zwyczajowo Szampana serwuje się w temperaturze 8-12°C. Zasada jest prosta, Szampany nie-rocznikowe (non vintage) podajemy chłodniejsze, a rocznikowe w nieco wyższej temperaturze. Schłodzić Szampan można z wykorzystaniem wiaderka z wodą i lodem… choć i tradycyjna lodówka nada się do tego celu. Co ważne – Szampana nie należy zamrażać. Zbyt zimny nie odkryje przed koneserem swojej zjawiskowości (zmniejsza się intensywność aromatów) co więcej zamrożona butelka może eksplodować w zamrażarce!

Butelkę Szampana należy otwierać ostrożnie, delikatnie zdejmują druciany koszyczek, cały czas trzymając kciuk na korku. Korek należy odkręcać, obracając butelką (najlepiej trzymać butelkę pod kątem 45 stopni. Ważne jest to, żeby korek wyskoczył z cichym sykiem, a nie głośnym wystrzałem!

Szampana (oczywiście musi być schłodzony) należy wlewać do kieliszka po ściankach, do ⅔ wysokości szkła. Najlepszym wyborem do serwowania tych ekskluzywnych win musujących są kieliszki w kształcie tulipana lub kieliszki typu flute. Serwowanie Szampana to czynność, która podkreśla wyjątkowość tego trunku.

Szampan – kalorie

Wartość energetyczna porcji Szampana zależy oczywiście od zawartości cukru w trunku. Dla przykładu w 125 ml wytrawnej wersji wina znajduje się około 90 kcal, w takiej samej porcji Szampana półsłodkiego – około 115 kcal.

Szampan – zawartość alkoholu

Oryginalne Szampany zawierają zazwyczaj 12-12,5% alkoholu.

Historia Szampana

Kiedy zaczęło się bąbelkowe szaleństwo? Chociaż tradycja uprawy winorośli na terenie Szampanii sięga czasów starożytnych, na pierwsze dobre trunki musujące, dojrzewające w butelkach, musieliśmy poczekać do drugiej połowy XVII wieku (chociaż, jak podają źródła, pierwsze musujące wino powstało już w 1530 roku, w okolicach Carcassonne). Mimo że Francuzi początkowo byli nastawieni nieco sceptycznie do specjałów z bąbelkami, szybko pokochali je Anglicy i prawdopodobnie to właśnie im zawdzięczamy dzisiejszą popularność Szampanów. Pisząc o tym rodzaju wina musującego i jego początkach, nie sposób nie przypomnieć słynnej postaci benedyktyna Pierre'a Pérignona, który jako pierwszy pochylił się nad kwestią doboru odpowiednich szczepów do produkcji wina musującego w celu podkreślenia jego cennych właściwości. Zmarły w 1715 roku mnich wprowadził także istotne usprawnienia w kwestii korkowania specjałów oraz przechowywania trunków z zamiarem zachowania ich niepowtarzalnych cech przez długi czas (Szampany produkowane przez mnicha składowane były w sąsiadujących z klasztorem w Hautvillers kopalniach). Pod koniec XVII wieku także i Francuzi zaczęli patrzeć na musujące wina nieco przychylniej – Szampan stał się specjałem coraz chętniej spożywanym w wyższych sferach. W wieku następnym, czyli XVIII, powstały pierwsze prestiżowe domy Szampana, prowadzone m.in. przez osobistości takie jak Florenz-Louis Heidsieck i Claude Moët, a ekskluzywny Szampan zyskał międzynarodowe uznanie. Prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku narodziła się tradycja wznoszenia toastów z wykorzystaniem tego musującego specjału – mowa o Szampanach na sylwestra… chociaż nie tylko! Nazwa „Szampan” została zastrzeżona dla win musujących wytwarzanych w Szampanii w 1911 roku. Inne wina z bąbelkami pochodzące z Francji produkowane metodą tradycyjną powinny być określane jako „mousseux”. A więc jeśli Szampan, to tylko z Szampanii, (ewentualnie kilku parceli Île-de-France). Miejmy na uwadze zatem, że „Szampan niemiecki” (Sekt), „Szampan hiszpański” (Cava) czy „Szampan włoski”(Franciacorta), a także „Szampan bezalkoholowy dla dzieci” (np. Szampan brokatowy uwielbiany przez najmłodszych) to określenia, mówiąc oględnie, nieprecyzyjne.

Szampan a inne wina musujące

Istnieje przynajmniej kilka rodzajów win musujących produkowanych metodą tradycyjną. Jakie zatem wymagania musi spełniać wino pochodzące z Szampanii? Regulacje dotyczą kwestii takich jak sposób uprawy winorośli, maksymalna wielkość zbiorów z danego obszaru, ich metoda (ręczna), dokładne wyciśnięcie soku z owoców wkrótce po zbiorach, odpowiednio długi czas fermentacji wina w butelkach czy rezygnacja ze sztucznego nasycania trunku dwutlenkiem węgla.

Ekologiczne winnice i oryginalne szampany

W ostatnich latach mogliśmy doświadczyć prawdziwego boomu na ekologiczne winnice czy winnice biodynamiczne. Ich producenci nie tylko dbają o naturalną czystość wytwarzanych win, ale też z wielką odpowiedzialnością podchodzą do kwestii przyszłości planety. Ten trend winiarski dotyczy też producentów wina z bąbelkami z Szampanii, którzy są w stanie pogodzić produkcję klasycznych Szampanów z pełnym poszanowaniem dla gleby, na której owocuje winorośl i środowiska w ujęciu całkowitym.

Szampan – wielkość butelek

Standardowa pojemność butelki oryginalnego Szampana wynosi 750 ml. Nie oznacza to jednak, że koneserzy nie znajdą swoich ulubionych specjałów w butelkach o wiele większych – butelka o pojemności 1,5 l nazywana jest Magnum, o pojemności 3 l – Jeroboan, 4,5 l – Rehoboam. To jeszcze nie wszystko. Niektóre domy Szampana oferuje swoje drogocenne produkty w butelkach o pojemności 6, 9, 12, 15, 18, 27, 30 czy nawet… 45 l! W formie ciekawostki możemy nadmienić, że butelka o pojemności 15 l nosi imię słynnego babilońskiego władcy Nabuchodonozora, o pojemności 30 l natomiast – mitycznego Midasa, a największa to 45 litrowy Zeus. To wszystko oczywiście niezwykle drogie Szampany, kierowane do tych, którzy najwyżej cenią luksus!

Na rynku znajdziemy także małe Szampany o pojemności np. 187 lub 375 ml, które pozwalają degustatorowi zapoznać się z właściwościami danego trunku przed podjęciem decyzji o zakupie „pełnowymiarowej” butelki. Bez wątpienia trunki w butelkach o niestandardowej pojemności – małe Szampany i te olbrzymie – to pomysł warty rozważenia, jeśli interesują nas Szampany urodzinowe, czy też np. Szampany na wesele, pozwalające dodatkowo uświetnić wyjątkowe chwile. 

Co znajdziemy na etykiecie Szampana?

Etykieta oryginalnego wina musującego z północno-wschodniej Francji pozwala koneserowi dowiedzieć się wielu istotnych informacji na temat interesującego go specjału. Znajdzie on na niej zatem nazwę marki Szampana, jego smak (poziom wytrawności), rocznik (jeśli mowa o winie rocznikowym), nazwę gminy, z której pochodzi, terroir, a niekiedy także oznaczenie klasy jakości grand cru bądź premier cru. Z etykiety oryginalnego Szampana dowiemy się również czegoś o jego producencie – skrót NM (od Négociant manipulant) oznacza, że dany dom wina zajmuje się zarówno produkcją, jak i sprzedażą wina. Ten status potwierdza również, że producent może skupować winogrona z innych parceli. Skrót RM (Récoltant manipulant) informuje nas, że producent produkuje wina wyłącznie z własnych owoców, CM (Coopérative de manipulation) z kolei, że dany dom Szampana należy do grupy producentów zajmujących się wytwarzaniem i sprzedażą trunków. Oznaczenie ND (Négociant distributeur) uświadamia nas, że przyglądamy się butelce wina pochodzącego od producenta skupującego trunki i sprzedającego je w ramach własnej marki.

Szampan jako idealny prezent na wyjątkowe okazje

Szampan, jak symbol luksusu i dobrego smaku, sprawdza się wyśmienicie w roli prezentu dla wyjątkowej osoby na wyjątkową okazję. Można sięgnąć po wybraną butelkę, gdy poszukujesz prezentu na urodziny, imieniny, dzień ojca czy zawsze wtedy, gdy chcemy pokazać bliskiej osobie, jak bardzo doceniasz jego lub jej dokonania. Dobry Szampan to także wspaniały wybór na romantyczny wieczór we dwoje.

Gdzie możemy zaopatrzyć się w dobrego Szampana?

Wyśmienite trunki z Szampanii – zarówno Szampany drogie, jak i te w bardziej przystępnych cenach – można nabyć bezpośrednio od producentów, w renomowanych winiarniach i dobrze zaopatrzonych sklepach z alkoholem. Ekskluzywne Szampany zarezerwujesz także za pośrednictwem Winnicy Lidla. W zależności od okazji, można znaleźć Szampana dostosowanego do stanu portfela czy okazji.

Jeśli zatem interesują Cię Szampany – jaki wybrać na specjalną okazję i jaki okaże się najlepszy dla gości, dowiesz się z licznych wpisów na naszym blogu. Przekonaj się, jakie Szampany wytrawne, półwytrawne, a także Szampany półsłodkie i słodkie poleca w szczególności Winnica Lidla. Zapewnij wyjątkowe chwile sobie i swoim bliskim albo wybierz coś na luksusowy prezent dla znawcy, który zechce przeżyć bąbelkowe szaleństwo!