Whisky

Szlachetne. Aromatyczne. O niezwykle bogatym smaku. Pobudzające zmysły i rozgrzewające. Najlepsze whisky to wdzięczny temat do barwnych opowieści, które wynikają z niezwykle ciekawych spotkań z tym alkoholem. Czym jednak są whisky? W ten sposób określamy wysokoprocentowy trunek, destylat zacieru zbożowego (najcenniejsze są destylaty jęczmienne), który kształtuje swój charakter i nabiera szlachetności podczas wieloletniego dojrzewania w beczkach dębowych. Zazwyczaj leżakuje w nich przez co najmniej 3 lata.

Whisky jest wysokoprocentowym napojem popularnym na całym świecie, cenionym ze względu na swoją różnorodność smaków i aromatów. Ten szlachetny alkohol zbożowy powstaje w wyniku złożonego procesu produkcji, który obejmuje słodowanie, fermentację i destylację różnych zbóż, takich jak jęczmień, kukurydza, żyto czy pszenica.

Dowiedz się więcej o świecie whisky i przekonaj się, jakie trunki z tej kategorii dla najbardziej wymagających koneserów goszczą w Winnicy Lidla.

Historia whisky - od Irlandii po Szkocję

Choć dobre whisky, i słusznie, kojarzą się nam zwłaszcza ze Szkocją, musisz wiedzieć, że zgodnie z obecnym stanem wiedzy historia whisky zaczęła się w Irlandii. Ta rozpoznawalna w świecie alkoholi nazwa ma rodowód celtycki – być może miałeś już okazję spotkać ze słowami uisge beatha, które podobnie jak łacińskie aqua vitae, oznaczają „woda życia". Choć to nieoczywiste, to właśnie od uisge beatha pochodzi słowo whisky. Irlandzcy mnisi podobno już w VII wieku traktowali destylaty jako środek leczniczy właściwy do leczenia szeregu różnych dolegliwości, zwłaszcza pokarmowych. Legenda głosi, że whisky wynalazł patron Irlandii, a więc św. Patryk.

Już w wieku IX historia whisky rozpoczęła się także dla pobliskiej Szkocji. Z czego powstaje whisky? Z wieku XVI pochodzą znane nam zapiski dotyczące produkcji tego trunku na bazie jęczmienia. W wieku XVII i XVIII nasilił się proceder nielegalnej produkcji alkoholu w Szkocji i Irlandii, ponieważ legalna, wysoko opodatkowana dobra whisky stała się towarem eksportowym. Wiek XIX natomiast przyniósł nie tylko ulgi dla gorzelników, ale też wynalazki takie jak alembik do destylacji ciągłej. Kiedy Europa kontynentalna zmagała się z klęską filoksery, która drastycznie ograniczyła produkcję wina i destylatów winnych, producenci whisky na wyspach mogli wysunąć się na prowadzenie. Do najstarszych zakładów w historii whisky należą m.in. szkockie Bowmore Distillery (1779), Strathisla (1786), Glenlivet (1824) i Glenfiddich (1887), a także irlandzka Jameson (1780). Na terenie obecnej Buffalo Trace w Kentucky destylacja trwa nieprzerwanie od 1775 roku, a młodsza o dwie dekady tradycja rodziny Beam dała początek znanej dziś marce Jim Beam. Wiek XX przyniósł dynamiczny rozwój whisky poza Szkocją i Irlandią- powstawały znakomite destylarnie w Japonii (Yamazaki, 1923), a XXI wiek zaowocował sukcesami Tajwanu (Kavalan), Indii (Amrut) oraz wielu krajów Starego Kontynentu.

Jak wygląda proces produkcji whisky z różnych zbóż?

Proces produkcji whisky rozpoczyna się od słodowania wybranych zbóż – jęczmienia, kukurydzy, żyta, kukurydzy czy pszenicy. Każde z tych zbóż nadaje whisky charakterystyczny profil smakowy. Whisky jednosłodowa powstaje wyłącznie z jęczmienia słodowanego, podczas gdy whisky zbożowa może wykorzystywać różne kombinacje zbóż. Po słodowaniu następuje fermentacja z udziałem drożdży, a następnie destylacja. Whisky szkockie poddawane są zwykle dwukrotnej destylacji, natomiast irlandzkie whisky są destylowane trzykrotnie i z tego powodu odznaczają się większą delikatnością (są oczywiście wyjątki, np. Connemara czy Redbreast mogą być destylowane dwukrotnie).

Dlaczego leżakowanie whisky musi trwać co najmniej 3 lata?

Whisky musi dojrzewać w dębowych beczkach przez co najmniej 3 lata, co jest wymaganiem prawnym w większości krajów produkujących ten alkohol. Podczas leżakowania whisky pobiera aromaty z drewna, rozwijając swój złożony profil smakowy. Nuty waniliowe, nuty korzenne, nuty dymne i nuty owocowe powstają właśnie podczas tego procesu dojrzewania. Im dłuższe leżakowanie, tym bardziej złożony aromat i smak whisky.

Co to jest Angel's share w kontekście dojrzewania whisky?

Angel's share to poetyczne określenie na część whisky, która wyparowuje z beczek podczas dojrzewania. W ciągu roku około 2-4% zawartości beczki zostaje "zabrane przez aniołów". To naturalne zjawisko jest integralną częścią procesu dojrzewania whisky i wpływa na koncentrację smaków oraz aromatów. Im dłuższe leżakowanie, tym większa utrata objętości i alkoholu, ale jednocześnie powstaje bardziej skoncentrowany i złożony profil smakowy whisky. W tropikalnym klimacie utraty mogą sięgać nawet 8–10% rocznie, co znacząco przyspiesza proces dojrzewania i powoduje różnice pomiędzy whisky europejskimi a np. z Indii czy Tajwanu.

Rodzaje whisky – od single malt po blended

Z czego whisky powstaje? Każda whisky wywodzi się ze zboża poddawanego słodowaniu i zacieraniu z dodatkiem wody i drożdży. Przefermentowana mieszanka poddawana jest później destylacji, stając się trunkiem wysokoprocentowym. Interesują Cię rodzaje whisky, czyli jej typologia? Whisky zaskakują swoją różnorodnością – pisząc o rodzajach whisky, musimy skupić się nie tylko na ich pochodzeniu, lecz również na wykorzystanych podczas produkcji gatunkach zbóż, metodzie produkcji whisky i okolicznościach jej leżakowania w dębowych beczkach. Podstawowy podział wyznacza produkcja whisky, dzieląc destylaty na jednosłodowe (jęczmienne) whisky single malty oraz whisky blended, połączenie whisky słodowej i innych destylatów.

Inne rodzaje whisky, które musisz znać, jeśli pragniesz zostać ekspertem w tym temacie, to amerykańskie kukurydziane bourbon whiskey (lub burbony), Tennessee Whiskey i Rye Whiskey, whisky blended malt i grain whisky (z jednego zboża innego niż jęczmień), czy też ciekawostki takie jak single cask whisky (whisky z jednej beczki). W typologii whisky rodzaje, zarówno whisky single malt i whisky blended, określa się też przez pryzmat takich czynników wpływających na proces produkcji whisky jak warunki maturacji. Znaczenie ma zarówno długość dojrzewania whisky w dębowych beczkach, jak i rodzaj baryłek wykorzystywanych do finiszowania alkoholi (choćby beczki po Sherry Oloroso). Szkocka whisky, i nie tylko szkocka, opisywana bywa też ze względu na dominujące w napitkach aromaty.

Jakie są różnice smakowe pomiędzy whisky słodową a zbożową?

Whisky słodowa, produkowana wyłącznie ze słodu jęczmiennego, charakteryzuje się największym bogactwem i złożonością aromatów. Rozwija nuty miodowe, owocowe oraz często nuty torfowe. Whisky zbożowa, wykorzystująca różne zboża jak kukurydza czy żyto, oferuje zazwyczaj łagodniejszy, słodszy profil smakowo-aromatyczny z dominującymi nutami waniliowymi. Różnice te wynikają zarówno z surowców, jak i procesów produkcyjnych stosowanych w poszczególnych destylarniach.

Co wyróżnia whisky single grain wśród innych odmian?

Whisky single grain wyróżnia się tym, że pochodzi z jednej destylarni, i może być produkowana z różnych zbóż oprócz słodu jęczmiennego. Ten typ whisky charakteryzuje się zazwyczaj lżejszym, bardziej delikatnym profilem smakowym niż single malt. Whisky single grain często służy jako baza dla whisky blended, ale coraz częściej bywa też butelkowana jako samodzielny produkt, oferując miłośnikom whisky alternatywę dla bardziej intensywnych single maltów.

Dlaczego whisky cask wpływa na smak whisky?

Whisky cask, czyli beczka, w której dojrzewa whisky, ma fundamentalny wpływ na jej smak i aromat. Rodzaj drewna, poprzednia zawartość beczki oraz czas używania znacząco kształtują profil smakowy whisky. Świeże beczki dębowe wzbogacają trunek o nuty waniliowe i korzenne, podczas gdy beczki po sherry wprowadzają nuty owocowe i orzechowe. Proces ten jest tak istotny, że szacuje się, iż około 60-70% nut aromatycznych whisky pochodzi właśnie z oddziaływania z drewnem podczas dojrzewania.

Jak whisky z beczek po Sherry wpływa na jej końcowy profil smakowy?

Whisky z beczek po Sherry charakteryzuje się wyjątkowo bogatym i złożonym profilem smakowym. Beczki po Sherry wnoszą do whisky nuty suszonych owoców, orzechów, czekolady i przypraw korzennych. Sherry Oloroso nadaje whisky głębokie, orzechowe aromaty, podczas gdy beczki po Pedro Ximénez wprowadzają słodkie nuty fig, daktyli i karmelu. Ten typ wykończenia jest szczególnie ceniony przez koneserów ze względu na bogactwo i trwałość aromatów.

Dlaczego whisky miodowe i whisky torfowe są cenione przez koneserów?

Whisky miodowe i whisky torfowe reprezentują dwa skrajne profile smakowe, które fascynują koneserów swoją charakterystyczną intensywnością. Whisky miodowe, rozwijające naturalne nuty miodowe podczas dojrzewania, oferują słodkie, kojące doznania smakowe. Z kolei whisky torfowe (whisky peated) charakteryzuje się dymnym, ziemistym aromatem pochodzącym z suszonego torfem słodu. Oba typy wymagają odpowiedniego przygotowania podniebienia i oferują niezapomniane doświadczenia degustacyjne.

Regiony producentów whisky: Szkocja, Irlandia, Japonia

Gdy mowa o rozmaitych rodzajach whisky produkowanych w różnych częściach kraju, zazwyczaj na myśl przychodzi Szkocja – whisky w tym kraju doczekała się rozbudowanego podziału na regiony produkcji takie jak Speyside, Highlands, Islay, Lowlands, Cambeltown i Wyspy. Whisky szkockie pochodzące z poszczególnych regionów produkcji charakteryzują się określonym charakterem i bukietem, i tak np. szkockie whisky z Islay są zdecydowanie torfowe i morskie, te ze Speyside oferują natomiast zwłaszcza aromaty owocowe i deserowe.

Irlandzka whisky (a w zasadzie irlandzka whiskey, bo taką nazwę nosi mocny alkohol z Zielonej Wyspy) nie posiada tak wyraźnego systemu regionalnego, można jednak wyróżnić takie obszary jej powstawania jak Dublin i jego okolice, Midlands i wschodnia część kraju oraz Irlandia Północna. I w tym przypadku można mówić o cechach regionalnych irlandzkich whiskey – ta z Dublina, okazuje się zdecydowanie najsłodsza i ma bardzo łagodny smak dzięki trzykrotnej destylacji.

Whisky amerykańska nie doczekała się formalnych podziałów regionalnych, jak szkocka, ale niektóre obszary zyskały wyjątkową renomę. Za krajowe centrum produkcji bourbon whiskey uchodzi Kentucky, gdzie powstaje większość tego trunku. Oryginalna amerykańska whiskey znana jako Tennessee Whiskey pochodzi - zgodnie z nazwą - z Tennessee, produkowana jest wyłącznie z kukurydzy i wyróżnia się unikalną filtracją przez węgiel drzewny (proces Lincoln County). Wyrazista w smaku Rye Whiskey (żytnia) historycznie wywodzi się z północno-wschodnich stanów USA, a dziś powstaje także w Kentucky i Indianie, gdzie działa duża destylarnia w Lawrenceburg.

Choć dobre whisky kojarzą się przede wszystkim z krajami, w których urzędowym językiem jest angielski, wiedz, że wiele fascynujących whisky powstaje w innych zakątkach świata. Często bardzo odległych – w opinii surowych krytyków najlepsze whisky powstają również w Japonii i na Tajwanie. Na wirtualnych półkach Winnicy dostrzeżesz też ciekawe butelki z Indii, Szwecji, Hiszpanii czy nawet Finlandii. A zatem bardzo zróżnicowaną whisky!

Wracając jednak do Kraju Kwitnącej Wiśni - japońska whisky powstaje głównie w Hokkaido, Chubu i Kansai. Trunki z północnego Hokkaido, jak te z destylarni Yoichi, uchodzą za najbliższe szkockim wzorcom, są torfowe i dymne. Whisky z Chubu i Kansai (Hakushu, Yamazaki) są znane z owocowych i ziołowych nut oraz wyjątkowej finezji. Choć Kyushu i Okinawa nie są tradycyjnymi regionami whisky, klimat południowych wysp wpływa na dojrzewanie trunków, nadając im niekiedy subtelne tropikalne akcenty.

Zbiór krajów produkujących whisky stale się powiększa, a każdy region wnosi swoje unikalne tradycje i charakterystyki. Różnorodność ta sprawia, że świat whisky jest fascynującym obszarem do eksploracji dla każdego miłośnika szlachetnych alkoholi.

Whisky na Świecie - największe marki i ikony

Szkocka whisky

Każdy z krajów przodujących w produkcji whisky słynie z przynajmniej kilku (jeśli nie kilkunastu czy kilkudziesięciu jak w przypadku Szkocji) szeroko rozpoznawalnych na całym świecie marek tego bursztynowego trunku. Do najsłynniejszych i najwyżej cenionych szkockich należy zatem The Macallan ze Speyside założona w 1824 (jej najstarsze warianty należą do najdroższych whisky na świecie - rekordowa butelka The Macallan Fine & Rare 1926 sprzedała się za 1,9 mln funtów). Możesz znać ją chociażby z filmów o Bondzie! Jeśli nie The Macallan, to jaka inna szkocka cieszy się niesłabnącym uznaniem? The Glenlivet i Glenfiddich ze Speyside, Lagavulin i Talisker z Islay czy np. Highland Park. Mowa o prestiżowych single malt whisky. Gdy natomiast chodzi o whisky blended – szkockie tradycje destylatorskie z dumą reprezentują m.in. Johnnie Walker, whisky Ballantine's, Grant's, Chival Regal czy whisky Dewar's.

Irlandzka whiskey

Co natomiast słychać u największego rywala szkockich, a więc na Zielonej Wyspie? Lokalne tradycje gorzelnicze reprezentują marki takie jak Jameson Whisky (whiskey), a więc firma znana wśród koneserów zwłaszcza z łagodnych (potrójna destylacja), owocowych blendów. Druga irlandzka marka whiskey, którą trzeba znać, to Bushmills. Powstaje w Północnej Irlandii i jest jedną z najstarszych działających destylarni - jej korzenie sięgają 1608 roku, gdy na tym terenie wydano pierwszą licencję na destylację. W porównaniu z Jameson, Bushmills oferuje bardziej dębowe i waniliowe nuty. Kolejna kultowa marka to Tullamore D.E.W., słynąca z doskonale skomponowanych blendów. Wreszcie Teeling - nowoczesna destylarnia z Dublina, która szybko zdobyła uznanie koneserów na całym świecie.

Amerykańska whiskey

Poznając amerykańskie oblicze świata whisky i whiskey, koniecznie skuś się na degustację Tennessee Whiskey Jack Daniel's, bourbon whiskey Jim Beam, Maker's Mark i Buffalo Trace, Woodford Reserve i Wild Turkey. Oryginalne żytnie destylaty Rye Whiskey proponują natomiast producenci tacy jak Bulleit Rye, Sazerac Rye, Templeton czy Kozuba.

Jak degustować whisky, aby w pełni docenić jej aromaty?

Degustacja whisky to sztuka, która wymaga odpowiedniego przygotowania i techniki. Whisky można degustować czystą lub z odrobiną wody, która może uwolnić ukryte aromaty. Pierwszy krok to obserwacja barwy i konsystencji, następnie delikatne wąchanie, które pozwala zidentyfikować dominujące nuty – owocowe, korzenne, dymne czy waniliowe. Dopiero później koneser powinien przejść do smakowania alkoholu małymi łyczkami. Podczas degustacji warto zwrócić uwagę na początkowy smak, rozwinięcie w ustach oraz długość i charakter finiszu.

Jakie korzyści płyną z degustacji whisky on the rocks?

Whisky on the rocks, czyli podawana z lodem, oferuje inny sposób doświadczania tego szlachetnego alkoholu. Lód stopniowo chłodzi whisky i lekko ją rozcieńcza, co może złagodzić intensywność alkoholu i uwydatnić subtelniejsze aromaty. Ten sposób podawania jest szczególnie zalecany dla mocniejszych, bardziej intensywnych whisky, gdzie chłód i rozcieńczenie pozwalają lepiej docenić złożoność profilu smakowego. Jednakże puryści preferują degustację whisky w temperaturze pokojowej.

Gdzie kupić whisky?

Szkocka whisky mieszana, blended scotch whisky, to trunek, na który natrafisz nie tylko w specjalistycznych sklepach, ale nawet w dyskontach czy mniejszych sklepach. Podobnie jak irlandzka whiskey blended czy amerykański bourbon. O wiele większą różnorodność gatunków whisky oferują oczywiście profesjonalne sklepy z wysokoprocentowymi specjałami i to właśnie tam częściej spotkasz dobrą blended scotch whisky. Z pewnością jednak najwygodniej poznawać najwyższej jakości whisky z całego świata, rezerwując wybrane propozycje za pomocą naszej platformy i odbierając je w wybranych sklepach stacjonarnych. Znajdziesz tu przykłady szlachetnego trunku ze słodu jęczmiennego, kukurydzianego i innych zbóż, dzięki czemu masz okazję doświadczyć pełnej złożoności świata różnych rodzajów whisky dojrzewających w dębowych beczkach przez naprawdę długi czas! To whisky produkowane przez mistrzów, a do tego whisky w cenach, które dostosują się do Twojego budżetu. Dla wymagających koneserów i amatorów – wybierz smaki i aromaty dla siebie!